Bilimsel Hipotez Nedir? İyi Bir Hipotezin Özellikleri Nelerdir?

Hipotez nedir?

Bilimsel araştırmaların olmazsa olmaz parçası olan hipotez terimi, bir probleme dair doğruluğu veyahut yanlışlığı test edilmeye çalışılan varsayım, kabul veya yargıdır. Fransızca’da hypothèse” ve İngilizce'de “hypothesis” şeklinde kullanılan hipotez, bilimsel araştırmalarda araştırmacının kendisinin ya da başkalarının yaygın bilgi veya kanısına yahut gözlemlere dayalı olarak üretilir.

Örnek vermek gerekirse; “bireylerin mutluluk durumları ya da algıları ile gelir düzeyi arasında pozitif bir ilişki vardır.” öngörüsü bir hipotezdir. Bu hipotez, gelir düzeyleri yükselen bireylerin daha mutlu oldukları yargısında dayanılarak üretilmiştir.

Değişken ve hipotez

Bilimsel araştırma çerçevesinde hipotezi ortaya koyan araştırmacı, iki ya da daha fazla değişken ile bu hipotezi yanlışlar veya doğrular. Bunu yapabilmek için ise söz konusu değişkenlerin test edilebilir olması önemlidir. Yukarıda örnek olarak ortaya koyduğumuz hipotezde; “bireylerin mutluluğu” ve “gelir düzeyi” iki ayrı değişkendir. Gelir düzeyi, bağımsız değişken olup; gelir düzeyindeki değişim çerçevesinde test edilecek olan mutluluk durumu ise bağımlı değişkendir. Dolayısıyla, hipotezlerin yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi, gelir seviyesi, oy tercihi, borçlanma oranı veya medeni hal gibi çok farklı değişkenleri olabilir.

Hipotezde bulunması gereken özellikler

İyi kurgulanmış bir hipotezin sahip olması gereken özellikleri şu şekilde sıralamak mümkündür:

1. Hipotez, kanıtlanmış ve bilinen bir doğruyu içermemelidir. Örneğin, “boşluğa bırakılan maddeler düşer” bir varsayım değil; bilimsel olarak bilinen ve kanıtlanmış bir doğrudur.
2. İyi bir hipotez spesifik bir varsayımı içermeli ve anlaşılabilir olmalıdır. Şöyle ki “toplumların gelişmesi kültür ile ilişkilidir” varsayımı çok geneldir. Toplumsal gelişmede hangi etmenlerin esas alındığı ya da kültür değişkeninin içeriği konusunda karışıklık vardır.
   
3. Hipotezde deneysellik hayati bir faktördür. Bu nedenle, test edilemeyecek ve yargı bildiren “iyi”, kötü” “ahlaki” ve “sempatik olmalı” gibi kavramları hipotez oluşturmada kullanmak uygun değildir.
   
4. Araştırmacı hipotezini oluştururken bu alanda var olan teorileri gözden geçirmeli ve hipotezini bu kuramlara dayandırarak geliştirmelidir.
   
5. İyi bir hipotez, doğrulanmaya (verification) veya yanlışlanmaya (falsification) açık olmalıdır. Çok geniş, geleceğe yönelik uzun vadeli varsayımlar test edilebilir olmaktan uzaktır.
   
6. İyi bir varsayım mutlaka değişkenlerin mantıklı ilişkilerine dayanmalıdır. Örneğin, “güzel kızlar, kedi severler” gibi ifadeler hipotez olmaktan uzaktır.
   
7. Hipotezlerin yanlışlanabilir olması önemlidir. Örneğin, “balık tutmak bir hobidir” önermesi bilinen bir olgudur. Yanlışlamaya çalışmanın bilime katkısı yoktur.

Kaynak: sciencebuddies