Biyom Nedir, Biyom Çeşitleri ve Özellikleri

Biyom nedir?

Biyomlar, dünyadaki hayvan türleri ve bitki örtüsünün çevreye uyum sağlayan çok büyük ekolojik alanlardır. Biyomlar genellikle iklim, jeoloji, toprak ve bitki örtüsü gibi inorganik (abiyotik) faktörlerle tanımlanır.

Biyom bir ekosistem değildir, ancak bir bakıma büyük bir ekosistem gibi görünebilir. Biyomlar daha yakından incelenirse, herhangi bir bitki veya hayvan türünün, o bölgede var olmalarını sağlayacak özel koşullara sahip olduğu görülür. Birçok biyolojik ekosistem bir biyom içerisinde bulanabilir.

Biyomlar yeryüzünde yaşamı sürdürmede çok önemli bir rol oynamaktadır. Örneğin, Su biyomu, milyonlarca balık türüne ev sahipliği yapar ve su döngüsünü sağlar . Ayrıca, iklim oluşumunda çok önemli bir rol oynar. Karasal biyomlar gıda sağlar, havayı oksijen ile zenginleştirir ve havadaki karbondioksit ve diğer kötü gazları emer. Ayrıca iklimin düzenlenmesine yardımcı olurlar.

Dünyada biyomların beş ana kategorisi vardır. Bu 5 kategori içinde çok sayıda alt biyomlar vardır.

Bu 5 çeşit biyomun her birine hızlı bir göz atalım:

Çöl Biyomları:

Bunlar Sıcak ve Kuru Çöller, Yarı Kurak Çöller, Sahil Çölleri ve Soğuk Çöller'dir.

Çöl Biyom çeşitleri

Çöller topraktaki toplam arazi örtüsünün yaklaşık % 20'sini oluşturur, yağış yoktur veya çok azdır (50cm/yıl' dan az) . Çöl Biyomları dört ana türden oluşur; bunların her biri benzersiz özelliklere sahiplerdir ancak organik ve inorganik özelliklerinde benzerlikleri bulunur.

Çöl biyomalarının genel karakteristikleri arasında, bitki örtüsünün azlığı, bulut örtüsünün az oluşu ve düşük atmosferik nem ve arazinin aşırı güneşe maruz kalması sayılabilir.

Buradaki hayvanlar yuva yapma eğilimindedirler. Sıcaktan kaçmak için akşam karanlığına kadar gizlenirler.

Esas olarak küçük etoburlar, kuşlar, böcekler, yılanlar ve kertenkeleler bulunur. Çok az su ile hayatta kalmaya adapte olmuşlardır.

Örnekleri Sıcak ve Kuru Çöl biyomları için, Kuzey Afrika Sahra'sı ve Güney ABD Chihuahuan'sı (Meksikada da bulunur) .

Yarı kurak çölü biyomları arasında Utah, Montana ve Great Basin (ABD Büyük Havza) bulunur.

Peru ve Şili'nin Atacama Çölü sahil çöl biyomlarına örnektir.

Su Biyomları

Su Biyom alanları, Tatlısu Biyomları (göl ve göletler, nehirler ve akarsular, sulak alanlar) ve Deniz Biyomları (okyanuslar, mercan resifleri ve haliçler) olarak ikiye ayrılır.

Su Biyom çeşitleri

Tüm yüzeydeki su kütlelerini kapsar. Su biyomları ikiye ayrılır,

Tatlısu Biyomaları (göl ve göletler, nehirler ve akarsular, sulak alanlar) ve Deniz Biyomları

(Okyanuslar, mercan resifleri ve haliçler) . Bu Biyomlar dünyanın yaklaşık % 73'ünü oluşturmaktadır.

Bu sulardaki canlılar, sulara giren güneş ışığı, sıcaklık, basınç, tuz gibi abiyotik faktörlere dayalıdır. Daha fazla ışık alan sular daha fazla bitki çeşitliliğine sahip olup yosun ve plankton büyümesi daha fazladır. Küçük sular, soğuk mevsimlerde donması veya kurak ve sıcak mevsimlerde kurumasından dolayı daha az çeşitliliğe sahiptir.

Deniz biyomlarına deniz yıldızları, köpekbalıkları, ton balığı ve deniz kuşları örnek olarak verilebilir. Tatlı su biyomlarına somon, tilapya solucanları, su yüzeyinde ki böcekler ve yengeçler örnek olarak gösterilebilir.

Milyonlarca su hayvanınna ev sahipliği yapan su biyomları çok önemlidir. Su döngüsü ve atmosferik nem, yağış, buharlaşma ve bulut oluşumuna temel teşkil ederler.

Deniz biyomuna Avustralya'nın mercan adaları (Büyük Set resifi) bir örnektir.

Tatlı su biyomuna örnek olarak, Brezilya'daki Amazon nehri gösterilebilir.

Orman Biyomları

Orman Biyomlarını oluşturan üç ana biyom vardır. Bunlar Tropik Yağmur Ormanları, Ilıman Bölge Ormanları ve İğne Yapraklı Kuzey Ormanları (Tayga olarak da bilinir)

Orman Biyomu Türleri

Ormanlar, yeryüzündeki toplam arazi örtüsünün yaklaşık % 30'unu oluşturur ve yaşam için inanılmaz bir değere sahiptir.

Buralar karbon kuyusudur ve iklim kontrolünde çok önemli bir rol oynamaktadır. (Karbon kuyusu için bakınız. http://cozumpedia. com/karbon-kuyusu )

İnsanlar için gerekli olan bir çok hammaddenin kaynağı olması bakımından çok önemli bir rolü vardır.

Ormanlar en çok biyoçeşitliliği olan biyomlar olduğuna inanılmaktadır. Örneğin yağmur ormanlarının küçük bir kısmı bile milyonlarca böcek, kuş, hayvan ve bitkiye ev sahipliği yapar. Orman biyomları kendini oluşturan üç ana sınıfta incelenir. Bunlar Tropik Yağmur Ormanları, Ilıman Bölge Ormanları ve İğne Yapraklı Kuzey Ormanlarıdır.

Orman Biyomlarında sıcaklık (özellikle tropikal yağmur ormanlarında) genellikle yılın her mevsiminde yüksektir. Ancak yüzeyde çok daha serin hissedilir. Çünkü ormanlık alanda zemine çok az güneş ışığı ulaşabilmektedir.

Yağış miktarı çok yüksek olduğundan nem oranı da son derece yüksektir, tüm yıl boyunca m2 başına 200cm' yi aşar.

Topraklar gevşek ve çok havadardır, yüksek asitli ve çürüyen organik madde ile doludur.

Tropik Yağmur Ormanlarının bitki türleri genellikle ayak tabanına sahip büyük ağaçlar, bir sürü büyük yeşil yapraklılar ve sığ kökler. Eğreltiotu ve palmiye oldukça yaygındır. Ilıman ormanlardaki bitkiler daha azdır. Yoğun güneş ışığı ile zemine ulaşabilmektedir. Ağaç türleri arasında söğüt, ıhlamur ve karaağaç bulunmaktadır.

İğne yapraklı Ormanlar çoğunlukla kozalaklı ağaçlarla doludur. Zemine çok fazla ışık gelir. Köknar ve ladin gibi ağaçlar yaygındır. Ülkemizin Doğu Karadeniz Bölgesi’nde bu ormanlar hakimdir.

Tropikal Yağmur ormanlarında memeliler, kuşlar, böcekler ve yarasalar yaygındır.

Bununla birlikte, tüm orman biyomlarında çok sayıda kokarca, geyik, sincap, tilki, kuş ve sürüngenler bulunur.

Tropik Yağmur Ormanı örneği, Amazon'dur. İğne yapraklı ormanlara ise İskandinavya ormanları örnek olarak gösterilebilir.

Ilıman Bölge Ormanları Ülkemizin Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yer alır.

Çayır Biyomları

İki ana çayır biyoması türü vardır: Savan (yada savana) Çayır Biyomları ve Ilıman Bölge Çayır Biyomları.

Adından da anlaşılabileceği gibi, bunlar bir ya da birkaç çim türünün hakim olduğu muazzam alanlardır, seyrek dağılmış ağaçlar ile birlikte bulunabilir.

Savana Biyomu Afrika'da bulunur ve kıta alanının üçte birinden fazlasını kaplar. Diğerleri Hindistan, Güney Amerika ve Avustralya'da bulunur.

Savana'daki topraklar ince katmanlıdır ve su tutmazlar. Toprak ölü bazı organik maddeler içerir.

Savana biyomu içindeki hayvanlar türleri arasında aslan, sırtlan, yılan, zürafa ve böcekler bulunur.

Ilıman bölge çayır biyomları yağış bakımından çöl ve orman alanları arasında yer alır. Yağışlar çölleşmeye izin vermez, ama orman oluşumu için de yetersiz oluşu bu alanlarda çayırları oluşturur.

Ilıman Çayır Biyomları Güney Afrika, Arjantin ve Orta Kuzey Amerika'daki bazı düzlüklerde bulunur.

Ülkemizde ise İç Anadolu, Doğu ve Güney Doğu Anadoluda, Erzurum Kars platolarında geniş çayırlar yer alır.

Yazın sıcaklıklar yüksektir, kışlar ise dondurucu geçer. Burada hayvanlar arasında şahinler, baykuşlar, geyik, fare, tilki, tavşan ve örümcek sayılabilir.

Tundra (Bozkır) Biyomları:

İki büyük tundra biyomu vardır. Kutup Tundrası ve Alp Tundra.

Tundra Biyom Çeşitleri

Bu biyonda, biyolojik çeşitliliğin en az olanı ve tüm karasal biyomalarda en soğuk olanı olarak bilinir.

Tundra, 'Tunturia' adını, 'kısır topraklar' anlamına gelen bir Fince sözcüğünden aldı.

İki büyük tundra biyomu vadır: Kuzey Kutup Tundra ve Alp Tundra.

Bu biyomun sıcaklığı yazın 2-3 derece İken kış aylarında -35 derece dolaylarındadır.

Tundra biyomunda çoğunlukla otsu bitki türleri ile bodur çalılar, ağaçlar, yosunlar ve likenler karışık olarak bulunur. İri gövdeli misk öküzleri,sincap, kutup ayısı, kurt, tilki, ren geyikleri tundrada yaşayan hayvanlardır.

Alp Tundra, yüksek dağların tepesinde ve genellikle soğuktur.

Çok az ağaç ve çok az vegetatif örtü bulunur. Bu biyomda bulunan hayvanlar arasında bazı kuşlar,

dağ keçileri ve marmotlar vardır. Ayrıca böcekler ve kelebekler de bulunur.