Transistör Nedir? Çeşitleri, Sembolleri ve Bacakları
Transistör Nedir
Transistörler aktif bir bileşenlerdir ve elektronik devrelerin her yerinde bulunurlar. Transistörler yükselteç ve anahtarlama elamanı olarak kullanılan yarı iletken bir elektronik devre elemanıdır. Yükselteç olarak, yüksek ve alçak frekanslı kademelerde, osilatörler, modülatörler, dedektörler işlevi ve herhangi bir işlevi yerine getirmek için elektronik devrelerde kullanılırlar. Dijital devrelerde ise anahtar olarak kullanılırlar.
1947 yılında Bell firması tarafından icat edilen transistor elektronik dünyasında adeta bir devir başlatmıştır. Bell firmasında transistörü icat eden William Shockley başkanlığında John Bardeen ve Walter Brattain´den oluşan ekip, bu buluşlarından dolayı, 1956 yılında Nobel Ödülü almışlardır.
Transistör Çeşitleri
Dünyada yarı iletken üreten çok sayıda üretici bulunmaktadır, bu nedenle kelimenin tam anlamıyla binlerce farklı tür vardır. Yüksek ve düşük frekanslarda yada yüksek veya çok yüksek voltajlarda çalışmak için çeşitli düşük, orta ve yüksek güç transistörleri bulunmaktadır.
Bu resimde çeşitli farklı transistörler gösterilmektedir.
Transistörün en yaygın tipi bipolar olarak adlandırılır ve bunlar NPN ve PNP tiplerinde üretilir.
Yapıldıkları malzemeler çoğunlukla silikondur (B harfi ile gösterilirler) veya germanyumdur (A harfi ile gösterilirler) . İlk üretilen transistör germanyumdan yapılmıştır, ancak sıcaklığa karşı dayanıksız olduklarından sonradan silikon transistörler üretilmiştir. Silikon transistörler çok daha yüksek sıcaklığa dayanır ve üretimi çok daha ucuzdur.
Transistor Bacakları:
Transistorün 3 bacağı bulunmaktadır. Bunlar Emiter Baz ve Kollektor dur.
Transistor sembolleri
Transistörün isimlendirilmesinde birinci harf:
a - bipolar, b - FET, c - MOSFET, d - dual gate MOSFET, E - endüktif kanal MOSFET, f - tekli bağlantı transistörü ifade eder.
Transistörün isimlendirilmesinde ikinci harf:
C - düşük ve orta güçte LF transistör,
D - yüksek güçlü LF transistör,
F - düşük güçte HF transistör,
G - diğer transistörler,
L - yüksek güçlü HF transistörler,
P - fotoğraf transistörü,
S - anahtar transistörü,
U - yüksek gerilim transistörü.
İşte birkaç örnek:
AC540 - germanyum çekirdek, LF, düşük güç,
AF125 - germanyum çekirdek, HF, düşük güç,
BC107 - silikon, LF, düşük güç (0,3W) ,
BD675 - silikon, LF, yüksek güç (40W) ,
BF199 - silikon, HF (550 MHz'ye kadar) ,
BU208 - silikon (700V'a kadar gerilimler için) ,
BSY54 - silikon, anahtarlama transistörü.
Transistörün isimlendirilmesinde bazen üçüncü bir harf de bulunabilir. (R ve Q mikrodalga transistörü veya X anahtar transistörü) Ama yine de bu üçüncü harf üreticiden üreticiye değişir.
Harften sonra gelen sayı, kullanıcılar için pek önem taşımaz.
Amerikan transistör üreticileri bir dizi farklı işaret kullanır. 2N önekli (örneğin 2N3055) ardından sayılar.
1N önekli (örneğin 1N4004) tarzı isimlenidrme ile diyot işaretlerine benzer.
3S ile 2SA, 2SB, 2SC veya 2SD ve FET-ler:
Japon bipolar transistörleri:
2SA - PNP, HF transistörler,
2SB - PNP, LF transistörler,
2SC - NPN, HF transistörler,
2SD - NPN, HF transistörler.
Düşük güç transistörleri, çeşitli şekillerde küçük plastik veya metal kutularda bulunur. Bipolar transistörlerin üç derivasyonu vardır.Bunlar taban (B) , verici (E) ve toplayıcı (C) Türkçe anlamlarındadır. Bazen, yüksek frekanslı transistörler metal gövde ile bağlantılı olan başka bir bağlantı noktasına sahiptir. Bu uç, transistörü olası dış elektrik parazitlerinden korumak için devrenin toprağına bağlanır. Yüksek güçlü transistörler hem boyut hem de şekil bakımından orta ve düşük güçteki transistörlerden farklıdır.
Üreticinin kataloğuna veya hangi bacağın transistörün hangi kısmına bağlı olduğunu bilmek için bir kullanım kılavuzuna sahip olmak önemlidir. Bu dokümanlar, bileşenin doğru kullanımı hakkında (maksimum akım oranı, güç, vb.) ve ayrıca pin diziliminin diyagramı hakkında bilgi içerir. Sık kullanılan transistörlar için pinlerin ve farklı gövde tiplerinin örneklerini aşağıdaki resimde görebilirsiniz.
Çok yüksek frekanslarda (BFR14 gibi) kullanılan transistörler farklı şekillerde pimlere sahiptir.
Elektronik devreler alanında yapılan atılımlardan bir tanesi SMD (yüzey montaj cihazları) devrelerinin keşfi oldu. Bu teknoloji, üreticilerin daha büyük eşdeğerleriyle aynı özelliklere sahip küçük devreleri elde etmesine ve dolayısıyla tasarımın boyutunu ve maliyetini düşürmesine izin verdi. Bununla birlikte, SMD devreleri PC kartına lehimlemek zordur ve genellikle özel lehimleme ekipmanlarına ihtiyaç duyarlar.
Dediğimiz gibi, kelimenin tam anlamıyla binlerce farklı transistör çeşidi vardır, bunların çoğu benzer özelliklere sahiptir bu da hatalı bir transistörü farklı bir transistör ile değiştirmeyi mümkün kılmaktadır. Özellikleri ve benzerlikleri karşılaştırma çizelgelerinde bulunabilir. Bu tablolarınız yoksa, sahip olduğunuz transistörlerden bazılarını deneyebilirsiniz. Devre doğru çalışmaya devam ederse, herşey yolunda demektir. Bir NPN transistörünü ancak bir NPN transistör ile değiştirebilirsiniz. Transistör PNP veya bir FET ise aynı şey geçerlidir sadece kendi cinsi ile değitirebilrsiniz. Ayrıca pin yerleştirmesinin yerinde lehimlemeden ve projeyi çalıştırmadan önce doğru olduğundan emin olmanız gerekir.
Kaynak:MIKROELEKTRONIKA